Хаван гэдэг нь биеийн эдийн эсүүдийн хоорондох зайд илүүдэл шингэн хэвийн бус хуримтлагдсанаас үүсдэг шинж тэмдэг бөгөөд ихэвчлэн таталцлын нөлөөгөөр хөлний доод хэсэг, ялангуяа шагай болон хөлийн нум орчимд түгээмэл ажиглагдана. Энэ нь зүрхний шахах үйл ажиллагаа сулрах (зүрхний дутагдал), бөөрний шүүлт ба ялгаруулах үйл ажиллагаа алдагдах (бөөрний дутагдал), элэгний хатуурал (цирроз)-аас шалтгаалсан альбумины нийлэгжил буурах, венийн эргэлтийн саатал, лимфийн шингэний зайлуулах үйл ажиллагааны саатал, удаан хугацааны хэвтрийн байдал, жирэмсний үеийн дааврын өөрчлөлт, зарим эмийн (жишээлбэл, стероид, кальцийн сувгийн хориглогч гэх мэт) гаж нөлөө, хоол тэжээлийн дутагдал (ялангуяа уургийн дутагдал), бамбай булчирхайн үйл ажиллагаа багасах зэрэг олон шалтгаанаар үүсэж болно.
Клиникийн хувьд хаван нь хоёр төрөл байдаг:
-
Хонхор хаван (pitting edema): хавдсан хэсгийг хуруугаар хэдэн секунд дармагц хонхор үлдэх
-
Би хонхор хаван (non-pitting edema): дарсан ч хонхор үлдэхгүй
Өвчтөнүүд хавдсан хэсэгт хөөх мэдрэмж, хүнд, тавгүй байдал-ыг ихэвчлэн訴(сэтгэгдэл) болгодог ба хүндэрсэн тохиолдолд арьсны чангарсан байдал, гялалзалт ихсэх, үе мөчний хөдөлгөөний хязгаарлалт дагалдаж болно.
Хэрэв бүх биеийн хаван илэрвэл асцит (хэвлийн хөндийн шингэн), цээжний хөндийн шингэн (плеврийн шингэн), перикардын шингэн (зүрхний хальсанд шингэн хуримтлал) зэрэгт хүрч, амьсгал давчдах, хэвлий дүүрэх зэрэг ноцтой шинж тэмдгийг үүсгэж болно.
Иймээс шалтгааныг нарийн тогтоохын тулд өвчний түүх, биеийн үзлэг хийхийн зэрэгцээ цусны шинжилгээ (бөөрний үйл ажиллагаа, элэгний үйл ажиллагаа, электролит, альбумин, бамбайн үйл ажиллагаа), шээсний шинжилгээ, зүрхний бичлэг (ЭКГ), зүрхний хэт авиан, хэвлийн хэт авиан, цээжний рентген зэрэг шинжилгээ шаардлагатай.
Эмчилгээ нь суурь шалтгаант өвчнийг эмчлэхийн зэрэгцээ давс бага хэрэглэсэн хоолны дэглэм, шингэний зохистой хэрэглээний хяналт, хөлөө өндөр өргөх, даралтат оймс өмсөх, шээс хөөх эм хэрэглэх, альбумин нөхөх зэрэг шинж тэмдгийн эмчилгээг хамтад нь хийнэ.
Ялангуяа мах давамгайлсан, давс ихтэй хооллолттой Монгол зэрэг бүс нутагт хоолны дэглэмийг сайжруулах нь маш чухал.
Хэрэв эмчилгээгүй орхивол арьсны шарх, халдвар, гүн венийн бүлэнтжил (DVT) зэрэг хүндрэл үүсэх эрсдэлтэй тул эрт оношилж, тохирсон эмчилгээ хийх нь зайлшгүй чухал юм.
